رابطه حافظه و تغذيه از ديدگاه طب سنتي ايران

همان طور كه گفته شد قدما معتقد بودند افزايش رطوبت و سردي در مغز باعث سستي و تنبلي دماغ، كندي ذهن، تفكر و حواس شده شخص را به فراموشي دچار مي كند. هر قدر رطوبت و خلط بلغم درسر بيشتر جمع شود، به همان نسبت فراموشي افزايش، تيزهوشي و قوه ادراك كاهش مي يابد به طوري كه شخص كاملا فاقد هرگونه فهم و شعور مي گردد. در اين حالت فراموشي با سنگيني سر و ترشحات بيني همراه است.

دكتر جلال زرين قلم، يونس رنجبري
احتمالا با دانش آموزان با هوش و زرنگي كه به هنگام امتحانات دچار فراموشي مي شوند و هرچه را كه خوانده اند از ياد مي برند، برخورد كرده ايد. شيوه هاي گوناگوني براي تقويت حافظه وجود دارد. كارشناسان تغذيه نيز رژيم هاي غذايي مختلفي را براي تقويت حافظه پيشنهاد مي كنند.
طب سنتي ايران نيز با نگاهي عميق به اين موضوع پرداخته و ثابت كرده است كه رابطه مستقيمي بين نوع تغذيه و حافظه آدمي وجود دارد. روانشناسان و پزشكان آلوپاتيك استرس را عامل اصلي اين عارضه عنوان مي كنند، در حالي كه درمان استرس به تنهايي به بهبود شرايط كمك نمي كند.
پيشينيان مي پنداشتند كه مواد غذايي در اثر ترشحات دهان، معده، روده ها، كبد و لوزالمعده دچار تغييرات و استحالاتي شده و سرانجام به صورت كشكاب درمي آيد. كشكاب از راه روده ها جذب و به وسيله عروق به كبد مي رود. كبد در اثر اعمال طبيعي خود آن را پخته و يا تغييراتي به 4شكل متفاوت درمي آورد.
بدن انسان از 4خلط تشكيل شده كه هر يك به نوبه خود وظايفي در بدن دارند كه به شرح زير است:
1- گونه اول كه مانند گل كدر، تار و سنگين است سودا ناميده مي شود. سودا طبعي سرد و خشك دارد. افزايش سودا در بدن لاغري، تيرگي رنگ پوست (متمايل به سياهي)، غلظت خون، سوزش معده، اشتهاي كاذب و فزوني فكر و خيال را به همراه دارد. و روياهاي شخص در خواب توأم با وحشت و تاريكي است.
2- بلغم، ماده لزج سفيد رنگي است كه نسبتاً سبك تر بوده و روي سودا قرارمي گيرد. افزايش بلغم موجب سپيدي، نرمي و سستي پوست، ضعف گوارش، آروغ ترش، خواب بسيار، كندي حواس، ريزش لعاب دهان و آب بيني رقيق و غير سوزان مي شود. شخص درخواب و رويا باران، برف و آب مي بيند. قدما طبيعت چنين فردي را سرد و تر مي ناميدند.
3- خلط سوم ماده قرمز رنگي است كه خون ناميده مي شود. خون بدون هيچ تغييري و بلاواسطه صرف تغذيه بدن مي شود. چنانچه اندازه اين خلط در بدن بيش از حد طبيعي باشد؛ رنگ بدن به سرخي گراييده و شخص احساس مي كند زبانش سنگين تر شده است. سستي و كاهلي اعضا، دهان دره و خميازه، كندي حواس، بروز برخي جوش ها در بدن، گاهي خون ريزي لثه ها و بيني از عوارض افزايش خلط خون در بدن است. در اين حالت روياهاي شخص سرخ و خونين است و طبيعت بيمار گرم و تر.
4- خلط چهارم ماده زردرنگي است كه از ديگر خلط ها سبكتر بوده و صفرا نام دارد. اگر صفرا از حد خود تجاوز كند رنگ بدن و چشم ها به زردي گراييده، بيني خشك و زبان نيز زبر و خشك مي شود. تشنگي، تهوع، قي، سوزش معده و بي ميلي به غذا از ساير عوارض افزايش خلط صفرا در بدن است. خواب شخص نيز با مناظري از گرما و آتش توأم است. در چنين حالتي طبيعت بيمار گرم و خشك است.
اثرات بلغم در مغز
همان طور كه گفته شد قدما معتقد بودند افزايش رطوبت و سردي در مغز باعث سستي و تنبلي دماغ، كندي ذهن، تفكر و حواس شده شخص را به فراموشي دچار مي كند. هر قدر رطوبت و خلط بلغم درسر بيشتر جمع شود، به همان نسبت فراموشي افزايش، تيزهوشي و قوه ادراك كاهش مي يابد به طوري كه شخص كاملا فاقد هرگونه فهم و شعور مي گردد. در اين حالت فراموشي با سنگيني سر و ترشحات بيني همراه است.
به علاوه وجود رطوبت در سر موجب سرگيجه، تشنج، سكته، صرع و... مي گردد. طبيعي است از بين بردن رطوبت، عوارض گفته شده را از بين مي برد.
خوردن بعضي از غذاها كه اصطلاحا سرد و تر ناميده مي شوند، موجب توليد رطوبت و بلغم در بدن مي شود. برخي از غذهاي سرد و تر عبارتند از: ماست، خيار، هندوانه، كاهو، آلو، اسفناج، نارنج، پرتقال، برنج، گوشت گاو، گوشت بز، گوشت خروس.
افرادي كه طبيعت معتدل دارند با خوردن غذاهاي سرد و تر، طبيعتشان به سردي و تري متمايل مي شود و اگر خوردن غذاهاي سرد و تر چند روز ادامه داشته باشد سستي، تنبلي و ضعف قوه تفكر در آن ها پديدار شده، به فراموشي دچار مي شوند.
گاهي دانش آموزان زرنگ، يك روز پس از درس معلم، علي رغم آن كه به اندازه كافي تمرين كرده و به حافظه خود نيز اطمينان دارند، آموخته هايشان را از ياد مي برند. بررسي ها نشان داده، اين دانش آموزان شب قبل، برنج و ماست مصرف كرده اند.
در اين حالت ماست و برنج در بدن رطوبت و سردي ايجاد كرده، در كلاس درس به واسطه هيجان عصبي، رطوبت به مغز روي آورده، رابطه مراكز حافظه و تكلم را كند و سپس قطع نموده است. هنگام سكته مغزي نيز همين اتفاق مي افتد با اين تفاوت كه در اين جا رطوبت دور مراكز حافظه و تكلم را گرفته، مانع جريان ارتباطي بين آن ها شده ولي خرابي ايجاد نكرده است.
شايسته است اولياي دانش آموزان به طبيعت فرزندانشان و تأثير غذاهاي گوناگون در جسم، روحيه و جان آن ها توجه داشته باشند. همچنين بايد بدانند كه غذاهاي مختلف اثرات متفاوتي به روي ترشحات غدد دروني و كاركرد آن ها دارند.